Talen zijn net familieleden. Sommige zijn als broer of zus van het Nederlands, zoals Vlaams en Duits; andere zijn als tante of oom, zoals het Zweeds en het Engels. Weer andere talen, zoals het Spaans en het Frans, komen uit heel andere families, maar hebben wel regelmatig contact met het Nederlands gehad. Er zijn echter ook talen die in geen enkel opzicht op het Nederlands lijken. Die komen uit families die vrijwel geen band hebben met het Nederlands.

Het Vietnamees

Vanwege de voorbereidingen van de NAVO-top moest ik weer aan haar denken: mijn Vietnamese cursiste uit 2011. Tijdens het bezoek van Obama aan Nederland kwam ze mijn lesruimte binnen en zei breed lachend: ‘Obama i mij buuma nou..!’ Ik vroeg haar om haar zin te herhalen en zelfs toen duurde het even voordat ik het verstond. Ze zei: ‘Obama is mijn buurman, nu!’, want ze woonde vlakbij het hotel waar hij tijdens de top verbleef. Op zich een prima zin als je de context kent. Maar door de onverwachte buigingen in de toonhoogte en het weglaten van de eindklanken was het zelfs voor mij bijna onverstaanbaar. En dat terwijl er juist heel veel overeenkomst is tussen de klanken in het Nederlands en het Vietnamees. Hoe komt dat dan?

Ondanks dat Vietnamees in Latijns schrift wordt geschreven en daardoor dus een beetje op het Nederlands lijkt, is het een Aziatische taal die qua uitspraak heel ver van het Nederlands af staat. Ten eerste is Vietnamees een “syllable timed” taal. Dat betekent dat elke lettergreep even lang wordt uitgesproken. In het Nederlands maken we de lettergrepen met klemtoon: “stress-timed”. Een Nederlandse zin die ‘syllable timed’ wordt uitgesproken, is voor ons moeilijker te verstaan. Wij hebben de klemtoon nodig om de informatie uit de zin te halen. Lees de volgende zinnen maar eens hardop:
(alle lettergrepen even lang) o-ba-m-a-is-mijn-buur-man-nu
(de vette lettergrepen met klemtoon) oBAma is mijn BUURman nu

Behalve syllable timed is Vietnamees een toontaal. Dat houdt in dat elke lettergreep een eigen toonhoogteverloop heeft: stijgend, dalend, vlak, golvend… in totaal zijn er 6 varianten. Een woordje kan daardoor zes betekenissen hebben, afhankelijk van met welke toon het wordt uitgesproken. Dit bestaat in het Nederlands niet. Natuurlijk maken we verschil in toonhoogte, maar ook al zeggen we ‘Goed?’ of ‘Goed.’, de betekenis van het woord verandert hierdoor niet. Alleen de intentie: we vragen of het goed gaat of we zeggen dat het goed gaat.

Ten slotte heeft Vietnamees een eenvoudigere lettergreepstructuur dan het Nederlands. Onze taal heeft veel harde eindmedeklinkers, zoals in kat en dak, en combinaties van medeklinkers zoals in de woorden kerst en worst. Het Vietnamees heeft dit niet. Vietnamese woorden eindigen op een klinker, of op een n, ng of m. Mijn cursiste, die al haar hele leven Vietnamees sprak, paste deze structuur feilloos op het Nederlands toe, en liet dus vrijwel alle Nederlandse eindmedeklinkers weg. Samen met de Nederlandse klemtoon en het spreekritme op de juiste manier gebruiken was dit dan ook de focus van haar lessen. Ik herinner me dat dat uiteindelijk best goed lukte. Intussen zijn we 11 jaar verder. Ik weet niet of ze nog op dezelfde plek woont. Als dat wel zo is, is Trump heel even haar buurman nu.